غلام مصطفي جمالي
ترڪي جي صدر رجب طيب اردگان يونان کي خبردار ڪيو آهي ته هو تڪرار واري علائقي تي ڳالهيون ڪري يا نتيجن کي منهن ڏيڻ لاءِ تيار رهي. استنبول ۾ اسپتال جي افتتاح جي تقريب کي خطاب ڪندي هن چيو ته ايٿنس سرڪار جلد ئي محسوس ڪري سگهندي ته ترڪي سياسي ، فوجي ۽ اقتصادي صلاحيت رکندڙ آهي.ترڪي صدر چيو ته يونان يا ته سياست ۽ سفارتڪاري جي ٻولي سمجهي يا وري جنگ واري ميدان ۾ ڏکوئيندڙ تجربن لاءِ تيار رهي.انڪري ترڪي صدر جي اهڙي بيان کانپوءِ مان سمجهان ٿو ته ترڪي ۽ ترڪي وارا اڳ ۾ ئي ڪنهن به ممڪن نتيجي لاءِ تيار آهن. اهو ياد رکڻ گهرجي ته ترڪي بحرين سمنڊ جي تڪراري اوڀر واري علائقي ۾ گئس جي ذخيرن جي ڳولا ڪري رهيو آهي ، جڏهن ته يونان هن علائقي کي پنهنجي ملڪيت قرار ڏئي ٿو. يورپي يونين (اي يو) يونان ۽ قبرص جي مسئلي تي ڌر ڪئي آهي ۽ ترڪي تي ممڪن پابندين جي ڌمڪي ڏني آهي. فرانس ، يو اي يو جي ٻن طاقتن کُلي طور تي يونان جي مدد ڪئي آهي ، جڏهن ته جرمني ثالث طور ڪوشش ڪري رهيو آهي. فرانس گذريل مهيني علائقي ۾ بحري جنگي جهاز ۽ جهاز موڪليا ۽ فرانس پڻ يونان ۽ قبرص سان گڏيل فوجي مشقون ڪيون. قبرص پڻ 8 رافيل جهاز ، 4 ملٽي وارڊ جنگي جهاز ، 4 بحري هيلي ڪاپٽر ، نئون اينٽي ٽينڪ هٿيار ۽ نيوي ٽورپيڊو ۽ فرانس کان هوائي فوج ميزائل خريد ڪري رهي آهي. ان کان علاوه ، قبرص 15،000 نئين فوج کي ڀرتي ڪري رهيو آهي ۽ ملڪ جي دفاعي صنعت ۾ وڏي پئماني تي سيڙپڪاري ڪري رهيو آهي جنهن مان قبرص جي مستقبل جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو،۽ يوناني ڳنڍجوڙ کي به سمجهيو وڃي.ترڪي انهي نقطه نظر کان پريشان آهي ، آمريڪا ترڪي ۽ قبرص جي تڪرار ۾ پڻ سرگرم ٿي چڪو آهي ۽ قبرص تي 33 سالن لاءِ هٿيار کڻي وڃڻ کي هڪ سال تائين ختم ڪرڻ جو اعلان ڪيو آهي. آمريڪي پرڏيهي وزير مائيڪ پومپيو تازو ڏينهنن ۾ نه رڳو قبرص جو دورو ڪيو آهي ، پر قبرص جي صدر سان ملاقات ڪئي آهي ۽ چيو ته قبرص کي اهو حق آهي ته هو پنهنجي قدرتي زون ۾ قدرتي وسيلن جي ڳولا ڪري،جنهن بيان ترڪي جي خدشن ۾ اضافو ڪري ڇڏيو آهي.
ٻئي طرف ، ترڪي يونان ۽ ان جي وزير اعظم جي خلاف ميڊيٽرينينين ۾ ترڪي جي مداخلت جو الزام رد ڪيو آهي. ترڪي جي مخالف قوتن اهو دليل ڏنو آهي ته مشرقي بحريائيريا ۾ کشیدگی صرف گهٽجي سگهي ٿي ۽ اهو ڳالهيون صرف ان صورت ۾ شروع ٿي سگهن ٿيون جڏهن انقر يونان کي خطرو ڏيڻ کان روڪي. اوڀر بحريائيريا ۾ ترڪي ۽ يونان جي وچ ۾ تڪرار گذريل مهيني وڌي ويو جڏهن ترڪي پنهنجي بحري جنگي بحري جهازن ذريعي پنهنجي قدرتي گئس ۽ تيل سان ڀريل پاڻيءَ جي لاءِ گئس ۽ تيل جي ڳولا شروع ڪئي. ان وقت کان هن خطي جي انهن ٻن اهم ملڪن جي وچ ۾ تصادم آهي. دلچسپ ڳالهه اها آهي ته ترڪي ۽ يونان ٻئي جا ناٽو جا اهم ميمبر آهن ۽ نيٽو لڳي ٿو ته ٻنهي ميمبرن جي وچ ۾ وڌندڙ تڪرار کي گهٽائڻ ۾ بري طرح ناڪام ٿيو آهي ، جيتوڻيڪ نيٽو جي سيڪريٽري جنرل جينس اسٽولٽن برگ تازو ئي ٻنهي ملڪن تي ٺاه جو زور ڏنو آهي. ملاقات کان پوءِ يوناني ۽ ترڪي اڳواڻن ممڪن طور تي تصادم جي خطري کي گهٽائڻ جي لاءِ نيٽو جي سطح تي عمومي طور ڳالهيون منعقد ڪرڻ تي اتفاق ڪيو ، پر ايٿنس چيو ته ترڪي انهن ڳالهين تي اتفاق نه ڪيو آهي.جنهن ڪري هاڻ ڪهڙي حال ۾ ۾ ترڪي سان ڳالهين نٿو ڪري سگهان.
نيٽو جي سيڪريٽري جنرل اينڊرس فوگ راسموسن ۽ ناروي جو اڳوڻو وزير اعظم اسٽولٽن برگ واضح ڪري چڪا آهن ته انهن جي ڪوشش مشرقي ميڊيٽرينين ۾ حادثن جي خطري کي گهٽائڻ جي لاءِ ڪئي وئي. ترڪي جي بحري دعوائن جو روٽ ختم نه ڪيو ويندو. هن چيو آهي ته ترڪي يا يونان نيٽو سان تصادم گهٽائڻ جي ڪوشش نه ڪري رهيا آهن يا اهي بنيادي مسئلي جي حل لاءِ ڇا ڪري رهيا آهن ، پر انهن جي ڪوشش جو مقصد هڪ اهڙو ميڪينزم تيار ڪرڻ آهي جنهن جي ذريعي اهي ٻئي نيٽو اتحادي هجن. ٻنهي جي وچ ۾ تڪرار گهٽائڻ نه سبب هڪ وڏو حادثو ٿي سگهي ٿو. نيٽو جي سيڪريٽري جنرل چيو ته ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ هينئر تائين ڪوبه معاهدو ناهي ڪيو ويو پر اها خوش آئند ڳالهه آهي ته انهن جي وچ ۾ ڳالهيون شروع ٿي ويون آهن. ان دوران قبرصي صدر نيڪوس اينسٽاسيڊيڊس چيو آهي ته ”اسان خطي ۾ وڌندڙ ڇڪتاڻ کي منهن ڏئي رهيا آهيون ۽ صورتحال تمام غير مستحڪم ۽ پريشان ڪندڙ ٿي رهي آهي. هن ترڪي تي زور ڏنو ته هو يا ته هيگ هاگ ۾ عالمي عدالت انصاف ڏانهن معاملو وٺي وڃڻ تي راضي ٿئي يا انهي ۾ بين الاقوامي ثالثي جو اختيار ڪري ، جيڪو ترڪي جي پرڏيهي وزير ڪاواسوگلو ٻڌايو هو. هن وڌندڙ کشیدگی لاءِ يونان ۽ ان جي اتحادي قبرص تي الزام لڳايو ، چيو ته جڏهن نيٽو ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ ڳالهين جي تجويز ڏني ، يونان ان تي راضي ٿي ويو ، پر هاڻي خود تجويز کان انحراف آهي. ان ڪري ، اها صورتحال ڏسي ، اميد ڪئي وڃي ٿي ته ترڪي ۽ يونان رواداري جو مظاهرو ڪندا ۽ علائقي کي ڪنهن به ممڪن تڪرار کان بچائڻ جي ذميواري ڏيکاريندا.
